De komst van een nieuw kindje brengt voor zowel ouders als voor de broertjes/zusjes allerlei nieuwe veranderingen met zich mee, de samenstelling van het gezin verandert.
Het ouderschap is voor ouders niet meer nieuw, daarbij is het wel nieuw dat ouders de aandacht zullen moeten verdelen tussen de kinderen. Dit kan allerlei reacties met zich meebrengen. De reactie van kinderen op het krijgen van een broertje of zusje verschilt per kind (afhankelijk van de leeftijdsfase). Posities en onderlinge relaties binnen het gezin veranderen; het enige kind wordt een oudere broer of zus, het jongste kind wordt het middelste kind. Dit kan een grote impact op kinderen hebben. Voor de ontwikkeling van het kind is het belangrijk om hier aandacht aan te besteden.
Moeite met emoties
Deze verandering is een hele ingrijpende gebeurtenis; drukte in huis, een baby die veel aandacht vraagt en zijn plekje in huis opeist. Dit kan tot allerlei emoties en dubbele gevoelens leiden: blijdschap, spanningen, jaloezie, onzekerheid. Ieder kind reageert op zijn eigen manier, voor veel jonge kinderen is het nog moeilijk om de emoties te uiten. Het ene kind is heel blij met de komst van de baby en sommige kinderen ervaren de baby als een indringer en proberen van alles te doen om de baby weg te krijgen (wegduwen). Andere kinderen vallen even terug in de ontwikkeling en laten ‘babygedrag’ zien. Omdat elk kind anders reageert en dus niet te voorspellen is, is het lastig om aan te geven hoe je een kind het beste kunt voorbereiden op de komst van een broertje of zusje.
Aan de situatie wennen
Een nieuw kindje is voor iedereen binnen het gezin even wennen, iedereen heeft tijd nodig om aan de situatie te wennen. Voor peuters is er één iemand het middelpunt binnen het gezin en dat is zijn eigen persoontje. Hij/zij heeft net het eigen ‘ik’ geleerd en is daar volop mee aan het experimenteren. Het is dan niet gemakkelijk om dit plekje te moeten delen. Kortom iedereen krijgt te maken met een veranderende rol binnen het gezin.
Wat kun je doen: Voor jonge kinderen is het niet handig om snel te vertellen over de komst van een baby binnen het gezin (zeven à acht maanden is erg lang voor jonge kinderen). Beter is om de komst van de baby aan te kondigen als de zwangerschap zichtbaar is. Voor het jonge kind is het dan minder abstract, omdat hij/zij de buik van moeder kan zien. In deze maanden wordt er vaak over de nieuwe baby gesproken, er worden spulletjes gekocht etc. Het beste is om niet teveel aandacht te besteden aan de zwangerschap, laat het initiatief een beetje bij het kind. Bijna alle kinderen vinden een baby in mama’s buik heel interessant en zullen zelf met allerlei vragen komen, daarnaast kun je samen allerlei boekjes lezen; uitleggen hoe alles zal verlopen bij de geboorte, uitzoeken van spulletjes, etc.
Andere tips:
Als de baby in het huidige bed van de oudste gaat slapen is het handig om al enkele maanden van tevoren dit bed weg te halen, zodat het even uit het zicht is en het pas een aantal weken voor de geboorte tevoorschijn te halen. Daarbij is het raadzaam om te vertellen dat je kind nu groot genoeg is voor een groter bed. Als je zegt dat de baby het huidige bed nodig heeft, kan het oudere kind zich afgewezen voelen. Hetzelfde geldt als je de kamers wisselt, doe dit daarom ruim van tevoren.
Routine en regelmaat
Als de baby eenmaal is geboren, moet het gezin een nieuwe dagelijkse routine en regelmaat vinden; rekening houden met voedingstijden, er komt veel bezoek, etc. Vooral in deze beginperiode is het belangrijk dat er ook aandacht is voor het oudere kind of de oudere kinderen. Stimuleer daarom het bezoek om dat te doen. Mogelijk kan ook de partner van moeder wat extra tijd vrij maken om iets leuks met het ouder broertje/zusje te gaan doen. Daarnaast is het belangrijk om de oudste te betrekken bij de baby. Laat hem/haar spulletjes mee klaarzetten voor het bad, voeding, etc. Spreek daarbij je waardering uit, daardoor vergroot je de betrokkenheid en het gevoel van saamhorigheid.
Toon begrip, maar geef grenzen aan
Wanneer een kind uitspreekt dat hij/zij niet blij is met de komst van de baby, is het goed om deze reactie te erkennen en te accepteren. Toon begrip voor dit gedrag, maar geef daarbij wel heel duidelijk de grenzen aan (soms weten kinderen even niet hoe of wat en zijn ze in de war met daarbij een hoop verwarrende gevoelens). Wees duidelijk over ongewenst gedrag, zonder het kind zich schuldig te laten voelen. Benadruk dat wat hij/zij doet onacceptabel is, niet de persoon zelf. Negeren van ongewenst gedrag is niet raadzaam. Het kind leert op deze manier dan verkeerd gedrag aan en voelt zich waarschijnlijk nog meer afgewezen omdat hij/zij de aandacht waar het juist om vraagt niet krijgt. Probeer juist de extra aandacht waar het kind om vraagt te geven en ruim daar zoveel mogelijk tijd voor in.
Ergere problemen voorkomen
Begrip, extra aandacht en wat geduld kan vaak ergere problemen voorkomen. Doe af en toe iets alleen met het oudere kind als de baby er is en laat daarbij merken dat je hem/haar nog even graag ziet als voor de geboorte van de baby. Als je kind lastig gedrag laat zien, betekent dit ook dat je kind je vertrouwt en dat hij/zij op deze manier laat zien dat hij/ zij de situatie moeilijk vindt, geef je kind daarom de ruimte voor het uiten van zijn/ haar gevoelens. Let daarnaast op tekenen van terugtrekking of sombere stemmingen, bespreek dit met de kinderopvang, peuterspeelzaal, school en spreek je zorgen uit.
Voor sommige kinderen kan het lastig zijn om hun gevoelens te uiten, het kan dan ook raadzaam zijn om hulp te vragen bij een kind- en gezinscounselor voor ondersteuning van het kind en de ouders bij het omgaan met diverse gevoelens en situaties. Een vrijblijvend gesprek aanvragen is altijd mogelijk.
Bron: Ellen Saris, Kind- en gezinscounselor.
