Waarom is er zoveel weerstand tegen vaccinatie? Waarom is de discussie over inenting van kinderen zo hevig opgelaaid? Volgens de Denker des Vaderlands heeft het te maken met de opwaardering van het onredelijke in onze samenleving.
In zijn Nijmeegse stamcafé sprak Denker des Vaderlands, René ten Bos, onlangs een Tweede Kamerlid van de VVD. “Wij liberalen”, zei het Kamerlid, “maken ons niet zo druk als mensen een sigaretje willen roken of een biertje willen drinken”. Ten Bos vraagt zich af hoe dit traditioneel liberale gedachtengoed te rijmen valt met de oproep die premier Rutte vorige week deed aan alle Nederlandse ouders om hun kind te laten vaccineren. Ten Bos: “Luister wat Rutte zegt over het nut ervan: ‘Het is niet alleen voor je eigen kinderen. Dat doe je ook voor je eigen omgeving, die kwetsbaar is als dat niet gebeurt. Het maakt de kans op een uitbraak van ziekten kleiner’.”
“De liberalen staan zich er graag op voor zich niet met de individuele vrijheid te willen bemoeien, terwijl juist bij de liberalen veel bevoogding plaatsvindt. Denk ook aan de manier waarop liberalen bijstandtrekkers willen porren om het verstandige te gaan doen.”
De oproep tot vaccinatie is anders: wie een biertje drinkt, schaadt niet de vrijheid van iemand anders. Wie zijn kind niet inent, bedreigt vanwege een te lage vaccinatiegraad direct de vrijheid van anderen.
“Dat is maar ten dele waar. Iemand die rookt, wordt ziek en doet een beroep op de collectieve, schaarse, gezondheidszorg. Hij neemt zo de plaats in van iemand anders, beperkt zo diens vrijheid van handelen.
“Bovendien maken we ons helemaal niet zo druk om andere zaken die onze collectieve gezondheid ook aantasten, misschien nog wel ernstiger dan een uitbraak van mazelen. Neem fijnstof. In het voorjaar publiceerde een Amsterdams meisje met astma een ingezonden brief in Het Parool, die over de gevolgen van fijnstof ging: ‘Hoe kan Amsterdam het toelaten dat kinderen zes tot zeven sigaretten per dag roken, gewoon door in de stad te leven?’.
“Een uitbraak van mazelen zien we als een collectieve ramp, maar deze uitstoot laten we gewoon toe. Hoor je Rutte al een oproep doen om massaal de auto te laten staan? Er moet hier iets anders aan de hand zijn.”
Wat is er aan de hand?
“De hang naar zuiverheid, naar natuurlijkheid lijkt me een belangrijke reden van de weerstand tegen vaccinatie. Natuurlijke zuiverheid is zo’n belangrijk gevoel geworden, het lijkt bijna een vervanging te zijn voor het geloof in God. En dan wordt die zuiverheid bezoedeld bij het meest zuivere dat we kennen: ons kind. Er heerst grote weerzin tegen het idee dat je het meest onschuldige op deze aarde moet volspuiten met ziektekiemen om het zo te beschermen tegen groter natuurgeweld.
“Die vergoddelijking van de zuiverheid verklaart ook waarom de huidige discussie niet alleen speelt in religieuze, maar zeker ook in seculiere kringen: niet de wil van God is hier doorslaggevend, maar onze hang naar zuiverheid. Dat geeft weer aan dat de scheiding tussen een religieus en een atheïstisch wereldbeeld minder groot is dan we meestal veronderstellen.”
Die hang naar zuiverheid is toch volslagen irrationeel?
“Dat hoeft geen bezwaar te zijn. Sterker nog, ik zie zo’n sterke opwaardering van het onredelijke, dat je kunt spreken van de gentrificatie van het irrationele. Ik heb net nog een verhaal gelezen over poema’s die gesignaleerd zouden zijn in Schotland, en ook het monster van Loch Ness leeft maar voort. In juni heeft een man nog een video gemaakt die het bestaan van het monster op beeld zou bewijzen. Die beelden gingen gelijk viraal. Kennelijk vinden we het op gezette tijden heerlijk om in het irrationele te geloven.”
Geloven in een monster is misschien aantrekkelijk, je kind blootstellen aan een ernstige ziekte niet.
“Wie bewijst dat men zijn kind zo aan een ernstige ziekte blootstelt?”
Er is genoeg medisch wetenschappelijk bewijs over het nut van vaccinatie.
“Dat weet ik ook wel, ik ben sterk voorstander van vaccinatie. Maar het feit dat dit bewijs uit geneeskundige hoek in twijfel getrokken wordt, past ook in de trend professionaliteit sowieso in twijfel te trekken: ik bepaal zelf wat waarheid is en niet.
“Ik heb eerder geschreven over de afbraak van de professional. Vroeger waren dat mensen bij wie het presteren niet door hun klanten werd bepaald, maar door collega’s die hun sporen in het vak hadden verdiend. Professionals genoten zogeheten marktimmuniteit.”
Dat is veranderd?
“Compleet: de patiënt is cliënt geworden, een calculerende burger die van alles eist, bijvoorbeeld van zijn behandelend arts. En meestal zelf op internet al gevonden heeft wat hij mankeert.
“Door de opheffing van de marktimmuniteit moet de professional tegenwoordig nogal wat vernederingen ondergaan: minder salaris, minder aanzien, minder geloof in zijn kennis. Vroeger zouden burgers het niet in hun hoofd hebben gehaald te twijfelen aan de kunde van de professional.”
Is deze ontwikkeling gevaarlijk?
“De felheid waarmee de discussie over inenten wordt gevoerd, suggereert van wel. Er is een scherpe tegenstelling ontstaan tussen voorstanders en tegenstanders. Kinderen die niet ingeënt zijn, profiteren van de kinderen die wél zijn ingeënt. In de literatuur beschrijven we dat als freeriden.”
Die ouders worden ook wel profiteurs genoemd.
“Of laffe parasieten – dat hoor ik ook.”
Kennelijk hebben niet-inentende ouders dat ervoor over.
“Vaccineren is een geloofskwestie geworden. Die kenmerkt zich wel vaker door felheid.”
Wat dient er nu te gebeuren?
“We moeten grondig nadenken over het collectieve goed ‘gezondheid’. Is de overheid verantwoordelijk voor groepsimmuniteit? Moet ze ouders dwingen kinderen te vaccineren en zo de soevereiniteit van ouders aantasten? Moeten andersdenkende ouders geweerd worden van kinderdagverblijven? Dat zijn vrij agressieve maatregelen.
“En hoe zit het dan met fijnstof, met die zeven sigaretten die het meisje met astma rookt, enkel en alleen door in de stad te wonen. Met roken zelf, met drinken, autorijden, bedrijven van gevaarlijke sporten of juist niet-sporten? Toch ook allemaal serieuze bedreigingen van de volksgezondheid.”
Bron: Trouw
